Μιλώντας στα παιδιά για δυσάρεστα πράγματα
Αυτές είναι συνήθεις ερωτήσεις των παιδιών όταν κάτι «κακό», κάτι δυσάρεστο συμβαίνει και από τον τρόπο που θα τους απαντήσουμε εξαρτάται η ψυχική διάθεση τους και η αποδοχή ενός δυσάρεστου γεγονότος. Θεωρώ ολέθριο λάθος να μην μιλάμε στα παιδιά μας για την άσχημη πλευρά της ζωής, για το θάνατο, το διαζύγιο, την απώλεια. Το ότι πρέπει να μιλάμε στα παιδιά μας και να εξηγούμε τι συμβαίνει είναι για μένα κάτι το αδιαπραγμάτευτο.
Γεγονότα που μπορεί να βιώνονται με δυσάρεστα συναισθήματα από τα παιδιά είναι:
- Θάνατος στην οικογένεια ή στο φιλικό περιβάλλον
- Διαζύγιο
- Ασθένεια μέλους της οικογένειας
- Απώλεια εργασίας γονέα
- Αναγκαστική μετακόμιση σε άλλη περιοχή ή χώρα
- Θάνατος κατοικίδιου
Πολλοί θα σοκαριστούν διαβάζοντας αυτό το άρθρο. Είναι αυτοί που πιστεύουν πως τα παιδιά πρέπει να είναι σε έναν γυάλινο θόλο που τα προστατεύει από καθετί κακό, όπου απαγορεύονται συζητήσεις για το θάνατο, το διαζύγιο, την ασθένεια. Είναι αυτοί που πιστεύουν πως οι δυσάρεστες εμπειρίες που δεν συζητούνται, απλά και μόνο θα ξεχαστούν με το πέρασμα του χρόνου. Αυτό όμως απέχει πολύ από τη πραγματικότητα. Μην λέγοντας στα παιδιά τα επώδυνα γεγονότα που συμβαίνουν μπορούμε να κουκουλώσουμε προσωρινά τα συναισθήματά τους δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση ότι όλα είναι καλά, αλλά υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να τα πληγώσουμε για ολόκληρη τη ζωή τους.
Δεν μπορούμε ούτε και πρέπει να «προστατεύουμε» τα παιδιά από τις επώδυνες εμπειρίες. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε εκεί για να τα στηρίξουμε να ακούσουμε τον πόνο και το ξέσπασμά τους και να τα βοηθήσουμε να το ξεπεράσουν όσο αυτό είναι εφικτό.
Συνήθη λάθη των γονέων:
- Η μαμά/ ο παππούς/ η γιαγιά/ ο αδελφός σου δεν είναι πια μαζί μας επειδή τον αγαπούσε τόσο πολύ ο Θεός για αυτό και τον/την πήρε. Αυτή η απάντηση μπορεί να οδηγήσει μόνο σε θυμό του παιδιού ή και μίσος απέναντι στο Θεό που του στέρησε το αγαπημένο του πρόσωπο αλλά και σε λανθασμένη- διαστρεβλωμένη αντίληψη του καλού και του κακού.
- Η μπαμπάς σου είναι στον ουρανό κι έγινε ένα αστέρι ή ένα σύννεφο. Αυτή η απάντηση μπορεί να οδηγήσει το παιδί στο να κοιτάει συνέχεια τον ουρανό αναζητώντας τον μπαμπά του επειδή όντως πιστεύει ότι θα τον βρει εκεί.
- Σκέφτονται να πάρουν διαζύγιο αλλά δεν το κάνουν μέχρι το παιδί να ενηλικιωθεί ή να περάσει στο πανεπιστήμιο. Έτσι το υποβάλλουν σε συνεχείς οικογενειακούς καυγάδες δίνοντάς του ψεύτικες υποσχέσεις ότι όλα είναι καλά και παίζοντας ένα θέατρο μιας χαρούμενης οικογένειας κι έχοντας της αυταπάτη ότι το παιδί δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει.
- Αναφέρουν στο παιδί ότι αποφάσισαν να πάρουν διαζύγιο ή να μετακομίσουν σε κάποια άλλη πόλη και παράλληλα λένε στο παιδί ότι «οι μεγάλοι» αποφάσισαν και δεν έχουν χρέος να του εξηγήσουν («δεν θα σου δώσω αναφορά», «θα αλλάξεις σχολείο επειδή το λέω εγώ»)
Είτε μιλάμε για θάνατο, είτε για ασθένεια, είτε για διαζύγιο ή για το χάσιμο της εργασίας ενός γονέα, μιλάμε για γεγονότα που βιώνονται ως απώλειες από τα παιδιά. Η απώλεια αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να βιώσουν τα επώδυνα γεγονότα και να πενθήσουν για αυτά προκειμένου να επουλωθούν τελικά οι πληγές τους. Πρέπει να γνωρίζουν τι συμβαίνει και είναι χρέος του κηδεμόνα τους να τους μιλήσει και να τους εξηγήσει.
Το πένθος είναι επίπονο και πολλές φορές προκαλεί αφόρητο πόνο στα παιδιά. Οι γονείς ή οι συγγενείς που απομένουν στα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν πως τα συναισθήματα των παιδιών διαφοροποιούνται με τον καιρό ωστόσο το παιδί θα περάσει από τα ακόλουθα στάδια:
Πρώτο στάδιο: άρνηση και απομόνωση. Αρνείται αυτό που συμβαίνει (θάνατος, διαζύγιο, ασθένεια). Δεν μπορεί να το συνειδητοποιήσει. Μπορεί να κλείνεται στο δωμάτιο του και να μην αποφεύγει την παρέα των συγγενών και των φίλων του. Ελπίζει ότι θα γίνει κάτι μαγικό ότι όλο αυτό είναι ένας εφιάλτης και σύντομα θα ξυπνήσει.
Δεύτερο στάδιο: ενοχές. Το παιδί νιώθει υπεύθυνο για το κακό που συνέβη. Σκέφτεται ότι αν είχε κάνει κάτι διαφορετικό θα είχε αποτρέψει το δυσάρεστο γεγονός.
Τρίτο στάδιο: θυμός. Το παιδί θεωρεί άδικο αυτό που συνέβη και κατακλύζεται με συναισθήματα θυμού, είτε με τους γονείς του που δεν προσπάθησαν αρκετά να μείνουν μαζί, είτε με τους ιατρούς που δεν έσωσαν τη μαμά του, είτε με τον Θεό που άφησε αυτό το κακό να συμβεί. Στη περίπτωση του διαζυγίου μπορεί να θυμώνει με τον γονιό που μένει και να ξεσπάει πάνω του ή να οργίζεται με τον γονέα που έφυγε. Στη περίπτωση θανάτου πατέρα μπορεί να πει στην μητέρα του ότι εύχεται να είχε πεθάνει αυτή αντί ο πατέρας. Ο γονιός πρέπει να είναι έτοιμος για αυτές τις επιθέσεις και να μην αντιδράσει εχθρικά προς το παιδί.
Τέταρτο στάδιο: κατάθλιψη. Ο θυμός σιγά- σιγά περνάει και το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με τον πόνο και τη θλίψη. Σε αυτό το στάδιο μπορεί να ξεσπάει συνεχώς σε κλάματα ή να είναι θλιμμένο και να μην μιλάει σε κανέναν.
Πέμπτο στάδιο: αποδοχή. Έχοντας περάσει ομαλά από τις παραπάνω συναισθηματικές καταστάσεις το παιδί δέχεται το δυσάρεστο γεγονός και συνεχίζει τη ζωή του.
Μερικές συμβουλές προς τους γονείς:
- Δεν υπάρχει καλή στιγμή να διαλέξουμε για να πούμε στο παιδί μας ότι παίρνουμε διαζύγιο, ότι ο παππούς πέθανε ή ότι ο μπαμπάς είναι άρρωστος. Είναι λογικό να κατακλυζόμαστε με φόβο για το πώς θα το πούμε και πως θα το αντιμετωπίσει το παιδί. Όμως πρέπει να γνωρίζει την αλήθεια.
- Πρέπει να παραδεχόμαστε ότι είναι εγωιστικό να μην ενημερώσουμε το παιδί μας για κάτι κακό επειδή δεν αντέχουμε να το δούμε να υποφέρει.
- Πρέπει να μοιραστούμε με τα παιδιά μας και τον δικό μας πόνο, να του δείξουμε ότι το καταλαβαίνουμε, ότι δεν υποφέρει μόνο του και να νιώσει την αγάπη μας.
- Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να λέμε στο παιδί πως πρέπει να νιώσει ή τι πρέπει να σκεφτεί. Το παιδί πρέπει να βιώσει τα δικά του συναισθήματα.
- Σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας μέλους της οικογένειας ή επικείμενου θανάτου προετοιμάζουμε το παιδί για αυτό.
- Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το παιδί διαισθάνεται πότε του κρύβουμε κάτι και διαμορφώνει ανάλογα τη συμπεριφορά του.
Τέλος θα ήθελα να αναφέρω πως οι οικογένειες που προσπαθούν να αποφύγουν τα δυσάρεστα συναισθήματα τους, υποφέρουν για πολύ περισσότερο καιρό ενώ πολλές φορές δεν ξεπερνούν ποτέ τον πόνο τους. Οι οικογένειες όμως που θαρραλέα αντιμετωπίζουν την απώλεια και τα συναισθήματα που αυτή προκαλεί, που δέχονται αυτά τα συναισθήματα και τα στάδια του πένθους μπορούν πιο εύκολα να ξεπεράσουν τον πόνο τους και να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Τα παιδιά πρέπει να περάσουν τα στάδια του πένθους για να συνεχίσουν να ζουν.
