Παγκόσμια Ημέρα κατά της παιδικής κακοποίησης
Η 19η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα ενάντια στην Κακοποίηση των Παιδιών, προκειμένου μέσα από διάφορες δράσεις να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι όλο και περισσότερα παιδιά σήμερα είναι θύματα βίας από τους ενήλικες ακόμα και από τους ίδιους τους γονείς τους.
Η επιλογή της ημερομηνίας δεν είναι τυχαία καθώς έγινε για να συνδυαστεί με την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα του Παιδιού (20 Νοεμβρίου). Η πρωτοβουλία ανήκει στην «Women’s World Summit Foundation» (WWSF), που συσπειρώνει μη κυβερνητικές οργανώσεις, γυναικείες και για την υπεράσπιση του παιδιού. Σήμερα ολοκληρώνεται και η διεθνή καμπάνια «19 Ημέρες Ακτιβισμού κατά της Παιδικής Κακοποίησης» («19 Days of Activism for Prevention of Abuse and Violence against Children»). Από ελληνικής πλευράς συμμετέχει το «Χαμόγελο του Παιδιού».
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως κακομεταχείριση των παιδιών ορόζονται «όλες οι μορφές σωματικής, συναισθηματικής, σεξουαλικής κακοποίησης, παραμέλησης ή αμελούς διαπαιδαγώγησης ή εμπορικής ή άλλης εκμετάλλευσης, που γίνονται στο πλαίσιο κάποιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης με το παιδί, με αποτέλεσμα την πραγματική ή δυνητική βλάβη στην υγεία του παιδιού, στην επιβίωση, στην ανάπτυξη ή στην αξιοπρέπειά του. Η παιδική κακομεταχείριση εμφανίζεται σε παιδιά κάτω των 18 ετών».
Παρά τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει η παιδική κακοποίηση, τέσσερις είναι οι βασικοί της τύποι σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ.
• Σωματική Κακοποίηση.
• Σεξουαλική Κακοποίηση ή Σεξουαλική Παραβίαση ή Αιμομιξία.
• Συναισθηματική και Ψυχολογική Κακοποίηση.
• Παραμέληση.
Άκρως ανησυχητικά τα στοιχεία της παιδικής κακοποίησης στην Ελλάδα
Ένα περιστατικό κακοποίησης παιδιού γίνεται γνωστό σχεδόν κάθε μέρα μέσα από τα μέσα ενημέρωσης, στοιχεία όμως, που να καταγράφουν με ακρίβεια το φαινόμενο – και σε αυτή την περίπτωση – στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν.
Το δράμα από τις ιστορίες κακοποίησης παιδιών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας συγκλονίζει αλλά η βεβαιότητα των ειδικών, που μιλούν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ότι το πρόβλημα είναι σημαντικά μεγαλύτερο στην πραγματικότητα, επιτάσσει δράση γιατί όπως τονίζουν, «δεν αρκεί η συγκίνηση».
Η πιο ακριβής εικόνα ποσοτικά που υπάρχει, βασίζεται σε μελέτη που πραγματοποίησε πριν από πέντε χρόνια το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού με ανώνυμα ερωτηματολόγια σε 15 χιλιάδες παιδιά και γονείς, τυχαίο δείγμα του ελληνικού πληθυσμού.
Από τη συγκεκριμένη έρευνα προκύπτει ότι πολύ μικρό ποσοστό των πραγματικών περιστατικών δηλώνεται σε υπηρεσίες. Όπως εξηγεί ο Γιώργος Νικολαΐδης, διευθυντής του Ινστιτούτου «η σύγκριση είναι συντριπτική. Για παράδειγμα, στις ηλικίες 11, 13 και 16 ετών, ενώ τα παιδιά έλεγαν ότι σε διάστημα ενός έτους είχαν έκθεση σε σωματική βία κατά περίπου 48,5% εκ των οποίων το 6% είχαν έκθεση σε πάνω από 8 είδη σωματικής βίας (χτύπημα με το χέρι, κλωτσιές, με αντικείμενο, εγκαύματα), ήταν δηλαδή σοβαρά πολλαπλά περιστατικά βίας, τα περιστατικά που ήξεραν όλοι οι φορείς μαζί (νοσοκομεία, αστυνομία, ΜΚΟ κλπ), το ίδιο χρονικό διάστημα, αντιστοιχούσαν στο 0,18% του παιδικού πληθυσμού εκείνων των ηλικιακών κατηγοριών. Και μάλιστα όσον αφορά στη σεξουαλική βία, το ποσοστό των παιδιών των συγκεκριμένων ηλικιών που απάντησαν ότι έχουν δεχθεί σεξουαλική βία ήταν 7,6% – από το οποίο περίπου το 4,5% σεξουαλική βία με σωματική επαφή- ενώ όλοι οι φορείς μαζί γνώριζαν περιστατικά που αντιστοιχούσαν στο 0,07%».
Τα περιστατικά που καταγγέλλονται σε οποιουδήποτε είδους φορείς και υπηρεσίες είναι ένα μικρό κομμάτι της βίας που υπάρχει στην κοινωνία, σύμφωνα με τον κ. Νικολαΐδη. Εκτιμά μάλιστα, πως «μόνο προς το χειρότερο θα έχουν αλλάξει τα πράγματα», καθώς με βάση την κλινική εμπειρία που διαθέτει και τη διεθνή βιβλιογραφία «σε μια κοινωνία σε καθεστώς κρίσης, όταν όλοι οι δείκτες της ψυχοκοινωνικής επιβάρυνσης των οικογενειών χειροτερεύουν, το πιθανότερο είναι ότι οι δείκτες έκθεσης των παιδιών σε κάθε είδους βία θα αυξάνονται».
Ακόμη ένα στοιχείο που δείχνει ότι ως χώρα απέχουμε πολύ από τη γνώση του πραγματικού μεγέθους του φαινομένου είναι ότι «ο άδηλος αριθμός είναι πολύ μεγάλος όχι μόνο για όσα περιστατικά γίνονται και δεν φτάνουν στις υπηρεσίες αλλά και για όσα αναφέρονται στις υπηρεσίες, καθώς δεν τα γνωρίζουμε».
Επίσημοι αριθμοί δεν υπάρχουν για τα παιδιά θύματα κακοποίησης
«Είναι φοβερό.Στατιστικές δείχνουν όμως, ότι υπάρχει αύξηση στην ενδοοικογενειακή βία και αυτά τα στοιχεία προκύπτουν από την αύξηση του αριθμού των κακοποιημένων γυναικών. Υπάρχει άμεση συσχέτιση στην κακοποίηση εντός της οικογένειας της συντρόφου και του παιδιού. Υπάρχει επίσης, υψηλή συσχέτιση ανάμεσα στην κακοποίηση ζώων και παιδιών» παρατηρεί η Αφροδίτη Στάθη, διοικητική διευθύντρια της Εταιρείας Κατά της Κακοποίησης του Παιδιού, «Ελίζα».
Αναφερόμενος στη βία που δέχονται σε διάφορες μορφές τα παιδιά στην Ελλάδα, σήμερα, ο κ. Νικολαϊδης κάνει λόγο για «αύξηση της κοινοτικής βίας, και ανάμεσα στα παιδιά, και εναντίον των παιδιών από ενήλικα άτομα, δηλαδή της βίας στις γειτονιές, η οποία και πληθαίνει και αλλάζει ποιοτικά χαρακτηριστικά. Γίνεται πιο άγρια, πιο ωμή βία, και αφορά πιο μικρές ηλικίες».
Στη σημερινή κοινωνία η αντίληψη ότι η ενδοοικογενειακή βία, ιδιαίτερα σε βάρος ανηλίκων, αποτελεί ιδιωτική υπόθεση, σταδιακά εξαλείφεται και καθίσταται σαφές ότι όλοι οι θεσμοί του άτυπου κοινωνικού ελέγχου έχουν υποχρέωση να καταγγείλουν την κακοποίηση παιδιών.
Μάλιστα, το 2006 θεσπίστηκε ένας νέος νόμος (Ν 3500/2006) για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας και σύμφωνα με αυτόν ο εκπαιδευτικός ο οποίος κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του διαπιστώνει ή πληροφορείται ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος μαθητή έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας, οφείλει να ενημερώσει το διευθυντή του σχολείου και αυτός εν συνεχεία τον αρμόδιο εισαγγελέα.
Σε διεθνές επίπεδο τουλάχιστον 1 στα 5 κορίτσια και 1 στα 10 αγόρια πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης πριν την ηλικία των 18, αλλά μόνο 1 στα 3 περιστατικά καταγγέλλονται (ICMEC). Επίσης 20.9 εκατομμύρια παιδιά είναι θύματα καταναγκαστικής εργασίας εκ των οποίων 4.5 εκ (22%) καταναγκαστικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εργασίας. Επιπλέον, 2 εκατομμύρια παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τη σεξουαλική κακοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο (ICMEC).
Σύμφωνα με τον Οργανισμό International Center for Missing and Exploited Children:
● 2 εκατομμύρια παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τη σεξουαλική κακοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο κάθε χρόνο
● 1 στα 10 παιδιά κάτω από την ηλικία των 18 ετών θα κακοποιηθεί σεξουαλικά αυτό τον χρόνο
● Τουλάχιστον 1 στα 5 κορίτσια και 1 στα 10 αγόρια πέφτουν θύματα σεξουαλικής κακοποίησης πριν από την ηλικία των 18, αλλά μόνο 1 στα 3 περιστατικά καταγγέλλεται.
Η κακοποίηση των παιδιών δε συνιστά οικογενειακή υπόθεση αλλά ευθύνη ολόκληρου του κοινωνικού συνόλου.
